Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng rất phổ biến ở trẻ sinh non và thiếu tháng. Các mẹ đã biết gì về bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh chưa? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh lý này.
1. Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh là gì?
Vàng da sơ sinh ở trẻ nhỏ
Vàng da là tình trạng da và mắt của trẻ chuyển sang màu vàng. Vàng da là do dư thừa bilirubin trong máu của trẻ, một sắc tố màu vàng của hồng cầu.
Trẻ sơ sinh vàng da là phổ biến, đặc biệt ở trẻ sinh trước 38 tuần tuổi thai (trẻ sinh non) và một số trẻ bú sữa mẹ. Vàng da thường xảy ra do gan của trẻ chưa đủ trưởng thành để loại bỏ bilirubin ra khỏi máu. Ở một số trẻ sơ sinh, có một số nguyên nhân cơ bản có thể gây ra bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh.
Hầu hết trẻ sinh từ 35 tuần tuổi đến đủ tháng không cần điều trị vàng da. Nồng độ bilirubin trong máu cao bất thường có thể khiến trẻ có nguy cơ bị tổn thương não, đặc biệt khi có một số yếu tố nguy cơ dẫn đến vàng da nặng, rất hiếm gặp nên mẹ không cần quá lo lắng.
2. Phân biệt bệnh vàng da sơ sinh
Vàng da ở trẻ sơ sinh được chia thành hai loại:
2.1. Vàng da sơ sinh sinh lý
Một biểu hiện bình thường của trẻ sau sinh, thường dễ nhận thấy nhất khi trẻ được 2 đến 4 ngày tuổi. Trẻ bị vàng da sinh lý thường khá nhẹ, không kèm theo các triệu chứng bất thường khác, chủ yếu xuất hiện ở mặt, cổ, ngực và bụng. Ngoài ra, phân của bé thường có màu nhạt, nước tiểu có màu vàng hoặc sẫm (nước tiểu của bé thường không màu).
Vàng da sinh lý sẽ tự khỏi sau một thời gian ngắn, thường biến mất trong khoảng 1 tuần ở trẻ đủ tháng và 2 tuần ở trẻ sinh non.
Có hai loại vàng da sơ sinh
2.2. Bệnh lý vàng da sơ sinh
Trẻ sơ sinh bị vàng da bệnh lý thường tiềm ẩn một bệnh lý nào đó, biểu hiện kéo dài và đặc biệt là vàng da rất sớm trong vòng 24 giờ sau sinh.
Nếu trẻ sơ sinh bị vàng da nặng, bao trùm toàn thân từ lòng bàn tay, bàn chân đến kết mạc mắt. Bé thường lười bú, bỏ bú, co giật. Biến chứng nhiễm độc thần kinh do sắc tố mật bilirubin gián tiếp xâm nhập vào não sẽ là tác hại nguy hiểm đối với trẻ vàng da nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Một số nguyên nhân vàng da ở trẻ sơ sinh các bệnh như: bất đồng nhóm máu mẹ – con, bệnh gan mật, bầm tím hoặc xuất huyết nội sau sinh, bệnh lý tan máu, nhiễm trùng, chậm phân.
Cha mẹ cần lưu ý những tình trạng sau: trẻ bú ít hơn bình thường, ngủ nhiều, nước tiểu vàng, phân bạc màu. Nếu trẻ sơ sinh bị vàng da tay chân kéo dài trên 10 ngày, cha mẹ cần đưa bé đi khám.
3. Nguyên nhân trẻ sơ sinh bị vàng da.
Mức độ bilirubin của em bé hơi cao sau khi sinh là điều bình thường. Hai loại vàng da có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh bú sữa mẹ. Cả hai loại thường vô hại.
- Vàng da khi bú sữa mẹ xảy ra ở trẻ bú mẹ trong tuần đầu đời. Điều này xảy ra nhiều hơn khi trẻ bú không tốt hoặc sữa mẹ về chậm.
- Vàng da do sữa mẹ có thể xảy ra ở một số trẻ khỏe mạnh, bú sữa mẹ sau ngày thứ 7 của cuộc đời. Nó có khả năng đạt đỉnh vào tuần thứ 2 và tuần thứ 3, nhưng có thể kéo dài trong một tháng hoặc hơn. Vấn đề có thể là do các chất trong sữa mẹ ảnh hưởng đến sự phân hủy bilirubin trong gan. Vàng da khi bú mẹ khác với vàng da khi bú mẹ.
Trẻ sơ sinh vàng da Nghiêm trọng có thể xảy ra nếu trẻ tăng số lượng tế bào hồng cầu cần được thay thế trong cơ thể, chẳng hạn như:
- Hình dạng tế bào máu bất thường.
- Không tương thích nhóm máu giữa mẹ và con.
- Chảy máu dưới da đầu do đẻ khó.
- Mức độ hồng cầu cao hơn.
- Sự nhiễm trùng
- Thiếu một số protein quan trọng, được gọi là enzym.
Những điều khiến cơ thể trẻ khó đào thải bilirubin cũng có thể dẫn đến vàng da nặng hơn ở trẻ sơ sinh, bao gồm:
- Một số loại thuốc.
- Nhiễm trùng khi sinh, chẳng hạn như rubella, giang mai, …
- Các bệnh ảnh hưởng đến gan hoặc đường mật, chẳng hạn như bệnh xơ nang hoặc viêm gan.
- Mức oxy thấp (thiếu oxy)
- Nhiễm trùng (nhiễm trùng huyết)
- Nhiều rối loạn di truyền hoặc di truyền khác nhau
Trẻ sinh quá sớm (thiếu tháng) dễ bị vàng da hơn trẻ sinh đủ tháng.
4. Triệu chứng vàng da ở trẻ sơ sinh
Triệu chứng vàng da ở trẻ sơ sinh thường gặp
Vàng da và lòng trắng của mắt – những dấu hiệu chính của bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh – thường xuất hiện từ ngày thứ hai đến thứ tư sau khi sinh.
Để kiểm tra chứng vàng da ở trẻ sơ sinh, hãy ấn nhẹ vào trán hoặc mũi của trẻ. Nếu vùng da bạn ấn vào có màu vàng, có khả năng bé bị vàng da nhẹ. Nếu bé không bị vàng da, màu da sẽ nhạt hơn một chút so với bình thường, chỉ diễn ra trong vài phút rồi trở lại bình thường.
Kiểm tra em bé của bạn trong ánh sáng tốt, tốt nhất là trong ánh sáng ban ngày.
Các triệu chứng khác của vàng da ở trẻ sơ sinh có thể gặp:
- Vàng lòng bàn tay hoặc bàn chân.
- Nước tiểu vàng sẫm.
- Phân màu nhạt.
5. Trẻ sơ sinh dễ bị vàng da sơ sinh.
Một số em bé sẽ bị ốm vàng da ở trẻ sơ sinh nếu thuộc các trường hợp sau:
5.1. Sinh non
Trẻ sinh trước 38 tuần tuổi có thể không xử lý được bilirubin nhanh như trẻ sinh đủ tháng. Trẻ sinh non cũng có thể bú ít hơn và đi tiêu ít hơn, dẫn đến lượng bilirubin bài tiết qua phân ít hơn. Vì vậy, khả năng bạn bị vàng da là rất cao.
5.2. Bầm tím đáng kể trong khi sinh
Vết bầm tím ở trẻ sơ sinh khi sinh thường hoặc sinh mổ khiến nồng độ bilirubin cao hơn bình thường, do sự phân hủy nhiều hồng cầu hơn.
5.3. Nhóm máu
Nếu nhóm máu của mẹ khác với nhóm máu của con mình, em bé có thể đã nhận được các kháng thể qua nhau thai gây ra sự phân hủy nhanh chóng bất thường của các tế bào hồng cầu. Nhiều khả năng bị bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh.
5.4. Đang cho con bú
Trẻ sơ sinh bú sữa mẹ, đặc biệt là những trẻ khó bú hoặc không nhận đủ dinh dưỡng từ việc bú mẹ, có nguy cơ bị vàng da cao hơn. Mất nước hoặc tiêu thụ ít calo có thể góp phần gây vàng da. Đảm bảo trẻ ăn đủ và uống đủ nước.
5.5. Không đủ sữa cho con bú
Điều này thường xảy ra trong những ngày đầu tiên của cuộc đời, do sữa mẹ về ít hoặc trẻ khó bú. Nếu trẻ bị vàng da này (gọi là vàng da khi bú mẹ), tốt nhất bạn nên cho trẻ bú mẹ thường xuyên hơn.
6. Biến chứng vàng da sơ sinh
Mức độ cao của bilirubin gây ra vàng da ở trẻ sơ sinh Bệnh nặng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị.
6.1. Bệnh não cấp tính với tăng bilirubin
Bilirubin gây độc cho tế bào não. Nếu em bé bị vàng da ở trẻ sơ sinh Có một nguy cơ nghiêm trọng là bilirubin sẽ truyền vào não, một tình trạng được gọi là bệnh não cấp tính do bilirubin. Điều trị kịp thời có thể ngăn ngừa đáng kể tổn thương lâu dài.
Các dấu hiệu của bệnh não tăng bilirubin cấp tính ở trẻ bị vàng da bao gồm:
- Khủng khiếp.
- Khó đánh thức.
- Tiếng kêu the thé.
- Bú hoặc bú kém.
- Cổ và thân cong ra sau.
- Sốt.
6.2. Kernicterus
Kernicterus là hội chứng xảy ra nếu bệnh não cấp tính tăng bilirubin gây tổn thương vĩnh viễn cho não. Kernicterus có thể dẫn đến:
- Vận động không kiểm soát và không kiểm soát được (bại não do xơ vữa động mạch).
- Tra cứu vĩnh viễn.
- Mất thính lực.
- Sự phát triển không đúng của men răng.
7. Điều trị vàng da sơ sinh như thế nào?
Sự đối xử vàng da ở trẻ sơ sinh tùy thuộc vào nguyên nhân gây vàng da, mức độ bilirubin và tuổi của bé. Vàng da nhẹ sẽ biến mất sau 1 hoặc 2 tuần do cơ thể trẻ tự đào thải lượng bilirubin dư thừa. Đối với trẻ sơ sinh bị vàng da do bú mẹ, mẹ nên cho trẻ bú thường xuyên hơn.
Đối với tình trạng vàng da nặng hơn, bilirubin quá cao cần có sự can thiệp của y tế và cần được điều trị càng sớm càng tốt. Có hai phương pháp thường được áp dụng là chiếu đèn và truyền máu:
7.1. Năng lượng chiếu sáng
Điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh bằng đèn chiếu năng lượng mặt trời
Là phương pháp điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh Đơn giản, an toàn và hiệu quả. Mục tiêu của phương pháp này là sử dụng năng lượng ánh sáng xuyên qua da giúp chuyển hóa bilirubin tự do trong máu thành chất không độc hại, đào thải qua phân và nước tiểu.
Trẻ sơ sinh nằm dưới ánh đèn với ít quần áo để lộ da. Ánh sáng thay đổi bilirubin thành một dạng có thể dễ dàng đi ra ngoài cơ thể. Chăn trị liệu bằng ánh sáng cũng có thể được sử dụng.
7.2. Truyền máu, truyền máu
Quy trình cấp cứu này được thực hiện nếu mức độ bilirubin rất cao mà không giảm được bằng phương pháp chiếu đèn. Máu của em bé được thay thế bằng máu của người hiến tặng để làm giảm nhanh chóng nồng độ bilirubin.
Lưu ý: Cho trẻ phơi nắng buổi sáng không giúp điều trị vàng da bệnh lý vì cường độ ánh sáng của nắng sớm quá yếu và trẻ không được tiếp xúc với ánh nắng trong thời gian dài mới đạt được hiệu quả.
8. Cách phòng tránh bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh
- Chăm sóc sức khỏe thai nhi thật tốt, khám thai định kỳ để phát hiện và điều trị kịp thời.
- Cách phòng tránh bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh Tốt nhất là cho trẻ ăn no. Trẻ sơ sinh bú sữa mẹ nên ăn 8 đến 12 bữa một ngày trong vài ngày đầu đời. Trẻ bú sữa công thức thông thường nên bú khoảng 30 đến 60 ml sữa công thức cứ sau hai đến ba giờ trong tuần đầu tiên.
- Cho trẻ ở trong phòng có đủ ánh sáng để trẻ dễ thay đổi màu da.
Phụ nữ đang có ý định mang thai hoặc đang mang thai nên nắm bắt những kiến thức cơ bản cho mình vàng da ở trẻ sơ sinh để không ngạc nhiên khi con bạn mắc phải. Cần biết nhiều kiến thức về bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh để có thể bảo vệ con mình tốt nhất.